Na przygotowanej przez nas przed wyjazdem do Omanu mapie, z trasą i zaznaczonymi miejscami do których chcemy dotrzeć, był jeden punkt z dopiskiem – “chyba się tu nie dostaniemy”. Miejscowość Al Ayn (Al Ajn), bo o niej mowa, leży trochę poza głównymi szlakami turystycznymi. Była punktem wysuniętym najbardziej na zachód ze wszystkich które zaplanowaliśmy, a w najbliższej okolicy nie znaleźliśmy właściwie żadnych innych miejsc, które chcielibyśmy zobaczyć. Ostatecznie okazało się, że mamy wystarczająco dużo czasu, żeby tam dojechać. Dzięki temu udało nam się zobaczyć to z czego Al Ayn jest znane, czyli położone na pobliskim wzgórzu beehive tombs – starożytne tolosy wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Beehive tombs, czyli co?
Nazwę beehive tombs, można przetłumaczyć na polski jako “grobowce w kształcie ula”. To charakterystyczne, okrągłe, wieże o średnicy około 10 metrów, budowane z ułożonych w stos płaskich kamieni. Archeolodzy nie są jednak dziś zgodni jakie było przeznaczenie nietypowych konstrukcji wznoszonych w okolicach miejscowości Al Ayn, Bat i Al-Khutm (Al-Chutm). Wielu naukowców poddaje w wątpliwość twierdzenie, że beehive tombs służyły faktycznie jako grobowce. W trakcie wykopalisk archeologicznych w ich wnętrzach, ani w najbliższej okolicy, nigdy nie znaleziono żadnych szczątków ludzkich.
Powstaje zatem naturalne pytanie jakie było przeznaczenie beehive tombs, jeśli nie służyły one jako miejsce pochówku. Teorii jest co najmniej kilka. Jedną z bardziej popularnych jest twierdzenie, że budowle były wznoszone jako grobowce, ale albo nigdy w tych celach nie zostały wykorzystane, albo że grzebano w nich ludzi, ale po latach szczątki przenoszono w inne miejsca. Niektórzy archeolodzy sugerują natomiast, że budowle pełniły funkcję silosów lub wież obronnych. Inni z kolei zwracają uwagę na wyjątkowe właściwości akustyczne wewnątrz tolosów. Najstarsze beehive tombs są dość proste – mają tylko jedno wejście i jedną komorę. Późniejsze “grobowce” posiadają dwa wejścia i nawet cztery komory. Niestety prawdziwa funkcja budowli do dziś nie została ostatecznie potwierdzona.
Historia i znaczenie beehive tombs
Odkrycia beehive tomb w okolicach Bat, Al Ayn i Al-Khutm, a także znajdujących się wokół nich starożytnych zabudowań, afladży, kopalni miedzi, warsztatów i kamieniołomów dokonano całkiem niedawno. Dopiero w latach 70-tych XX wieku uczyniła to grupa duńskich archeologów. Natomiast już w 1988 roku stanowiska archeologiczne i tamtejsze budowle zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Według badaczy najstarsze struktury mogą mieć nawet 5000 lat. Cały kompleks stanowisk archeologicznych uznawany jest za najlepiej zachowany i największy z tego okresu, w tej części świata. Niestety mimo swych rozmiarów i dobrego stanu, nie pozwoliło to archeologom na zdobycie pełnej wiedzy na temat cywilizacji i kultury która wznosiła budowle. W trakcie wykopalisk odnaleziono zaledwie kilka dzbanów na wodę, grotów strzał i sztyletów.
Beehive tombs – gdzie zobaczyć?
Budowle beehive tombs rozmieszczone są w trzech głównych skupiskach. Największe z nich znajduje się w pobliżu miejscowości Bat i obejmuje także pozostałości innych zabudowań – domów, świątyń, systemów nawadniających, a także kopalni miedzi i kamieniołomów. Większość z budowli jest tam słabo zachowana, choć sukcesywnie odnawiana. Rozrzucone są jednak na dość dużym terenie, dlatego Bat przypadnie najbardziej do gustu miłośnikom archeologii i wielbicielom historii starożytnej. Drugim stanowiskiem archeologicznym jest miejscowość Al-Khutm gdzie można podziwiać jedną monumentalną okrągłą wieże.
Najlepiej zachowane i najbardziej atrakcyjne dla turystów są budowle na obrzeżach Al Ayn. Na szczycie wzgórza możemy podziwiać ponad dwadzieścia kamiennych okrągłych struktur. Dodatkową zaletą jest przepiękne usytuowanie konstrukcji na tle górskiego pasma Jebel Misht.
Beehive tombs można też zobaczyć na Salma Plateau, ale tamtejsze budowle nie znajdują się obecnie na liście UNESCO.
Nowe odkrycia Beehive Tombs w Omanie
Pod koniec 2019 roku w północnej części regionu Ash Sharqiyah odkryto kolejnych 45 tolosów beehive tombs, a także osadę i kopalnię miedzi z epoki żelaza. Znalezisko zostało określone przez omańskiego ministra dziedzictwa i kultury jako jedno z najlepiej zachowanych stanowisk odkrytych w ostatnim dziesięcioleciu. Być może dzięki niemu archeologom uda się lepiej poznać historię oraz odpowiedzieć ostatecznie na pytanie o przeznaczenie beehive tombs.
