Zamek w Czersku – dawne serce Mazowsza

Rzadko podróżujemy w sezonie letnim. Zazwyczaj wyjeżdżaliśmy wiosną i jesienią, bo najczęściej uciekaliśmy na drugą półkulę, by skrócić nieco okres jesienno-zimowej smuty. Ten rok jest jednak zupełnie inny i chyba nikogo nie musimy o tym przekonywać. Na razie nie planujemy żadnego dłuższego urlopu, za to po przymusowym okresie izolacji i zdecydowanie zbyt długim siedzeniu w domu, staramy się wykorzystać każdy wolny weekend. Poznajemy nasze okolice – Mazowsze i Polskę centralną, na które do tej pory zupełnie nie mieliśmy czasu. Okazuje się, że niedaleko Warszawy jest naprawdę sporo zakątków, do których warto pojechać. Jednym z ostatnio odwiedzonych przez nas miejsc był oddalony o niecałe 40 kilometrów od centrum stolicy Zamek w Czersku.

Zamek w Czersku

Czersk to obecnie mała i zupełnie niepozorna miejscowość. Kiedyś była jednym z najważniejszych miejsc na całym Mazowszu. Do dziś zachował się tutaj układ urbanistyczny z rynkiem i odchodzącymi od niego ulicami, wytyczony 650 lat temu przez książąt mazowieckich.

Współcześnie Czersk znany jest przede wszystkim z ruin średniowiecznego zamku. Z licznych zabudowań przetrwały jedynie wieża bramna, dwie okrągłe wieże, a także część murów obwodowych. Mimo to ruiny zamku są lokalną atrakcją turystyczną i wyraźnie górują nad miastem. Na zamkowym dziedzińcu oznaczono także miejsca pozostałych dawnych zabudowań, ale ich ślady są bardzo słabo widoczne.

W chwili obecnej dla zwiedzających dostępne są tylko dziedziniec i wieża bramna, z której roztacza się przepiękna panorama na okolicę i całość zamkowych zabudowań. W trakcie wspinaczki na szczyt zwiedzający przechodzą przez kilka skromnych sal wystawowych. Ale poza tym dla odwiedzających Zamek w Czersku przygotowano wiele innych atrakcji. Od maja do września w ruinach regularnie organizowane są rekonstrukcje historyczne. W ramach cyklu “Historia Viva” odtwarzane są realia życia, zabawy i walki w kolejnych epokach. Odbywają się tutaj także turnieje rycerskie, pikniki historyczne i archeologiczne. Oprócz tego organizowane są innego rodzaju wydarzenia jak: Noc Spadających Gwiazd, Noc Grozy na Zamku, a także koncerty muzyki dawnej (w ramach cyklu Musica Viva) oraz muzyki Jazzowej (JazZamek Czersk). Pełny program wydarzeń można znaleźć na oficjalnej stronie zamku w Czersku.

Czersk – od osady do potęgi

Odwiedzając Zamek w Czersku warto zapoznać się także z historią miasta, bo jego dzieje są naprawdę fascynujące! Odkrycia archeologiczne dokonane na wzgórzu zamkowym świadczą o tym, że na cyplu skarpy czerskiej ludzie żyli już 2000 lat temu. Archeolodzy są zgodni co do tego, że osadnictwo istniało na tych terenach już w końcu VI-VII oraz w IX-X wieku.
Pierwszy raz Czersk pojawia się w źródłach pisanych w 1142 roku, a intensywny rozwój osadnictwa na tych terenach nastąpił około połowy XI wieku. Wtedy właśnie powstał tu gród warowny, niewielki kościół, a także osady podgrodowe, gdzie mieszkańcy zajmowali się głównie hodowlą zwierząt i rolnictwem.

W późniejszych latach Czersk był siedzibą kasztelana, a od 1247 roku stolicą osobnego księstwa czerskiego. Ten okres w dziejach miał szczególne znaczenie dla jego rozwoju. To tu przebiegały najważniejsze szlaki komunikacyjne i drogi handlowe łączące Pomorze z Rusią i Mazowsze ze Śląskiem. Ze względu na wyjątkowe położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, umiejscowienie nad skarpą oraz dogodną przeprawę przez Wisłę, okolica była atrakcyjna do osiedlania się. Po przeniesieniu z Grójca siedziby archidiakonatu Czersk stał się także ważnym ośrodkiem władzy kościelnej, a w 1262 roku – został stolicą Księstwa Mazowieckiego.

Pierwsze prawa miejskie Czersk otrzymał w 1350 roku. Następnie w 1386 roku został lokowany na prawie chełmińskim przez księcia Janusza. To przyczyniło się do budowy zamku na planie dziewięciokąta. Mury przedzielono dwiema wieżami a także wieżą bramną na planie prostokąta. Niestety Czersk dość szybko stracił na znaczeniu, gdy w 1413 książę Janusz przeniósł stolicę Księstwa do Warszawy. Innym powodem upadku miasta miało być przesunięcie się koryta Wisły, co pozbawiło gród naturalnych warunków obronnych.

grafika: zamekczersk.pl

Jak powstawał Zamek w Czersku?

Zamek w Czersku wzniesiono z cegły, na fundamentach z kamieni. Ulokowany jest na wysokiej, sztucznie usypanej skarpie i był budowany w kilku etapach. Najpierw powstała zasadnicza koncepcja, następnie ukształtowano mury i trzy wieże obwodowe, które w późniejszym okresie były nadbudowywane. W ostatniej fazie wymieniono drewnianą zabudowę wnętrza na murowaną.

Na dziedzińcu mieścił się także kościół kolegiacki św. Piotra. Mury otaczające zamek miały przeciętnie około 1,8 metra grubości i 6 metrów wysokości. Wieża bramna miała charakter obronny, a wjazd do zamku prowadził przez dwa zwodzone mosty: szeroki dla koni i wąski dla pieszych. W XVIII wieku mosty zostały zastąpione jednym mostem murowanym, wzniesionym z inicjatywy marszałka Franciszka Bielińskiego.

Od potęgi do upadku Zamku w Czersku

Ponowny okres rozkwitu Czerska przypada na rządy królowej Bony, która otrzymała Czersk jako odprawę wdowią po śmierci męża – Zygmunta Starego w 1548 roku. Królowa założyła tu winnice i ogrody. Z jej inicjatywy powstał także browar (24 browary warzyły znane na całym Mazowszu piwo!), rozwinął się handel i rzemiosło. Produkowano tu futra i sukna, które wysyłano do Danii, Anglii i Norwegii. W tym okresie wybudowano także rezydencję Bony – czyli piętrowy pałac o wymiarach 10×30 metrów oraz dom południowy na dziedzińcu.

W czasie potopu szwedzkiego Czersk został poważnie zniszczony. Wojska szwedzkie dokonały licznych podpaleń domów, kościoła parafialnego i kościoła św. Ducha. Nie­dłu­go po­tem Czersk na­je­cha­li Ko­za­cy i wojs­ka wę­gier­skie Ra­ko­cze­go, co skutkowało dal­szymi znisz­czeniami mias­tecz­ka i de­was­ta­cją wa­row­ni. Do ostatecznego upadku przyczyniła się zaraza morowa, która zostawiła przy życiu jedynie 13 osób.

W latach 1762-1766 Franciszek Biliński nakazał odbudowę zamku i miasta. Wtedy to murowany most połączył Wzgórze Zamkowe i Kościelne. W kolejnych latach liczne przemiany polityczne sprawiły, że Czersk tracił na znaczeniu jako ośrodek administracyjny. W 1869 roku odebrano mu prawa miejskie.
Podczas I wojny światowej teren wzgórza zamkowego poprzecinany został rowami strzeleckimi i ufortyfikowany. Podczas II wojny światowej Niemcy wyznaczyli ruiny zamku jako punkt obrony, co przyczyniło się do kolejnych zniszczeń.
Pierwsze prace konserwatorskie podjęto dopiero w XX wieku, a dziś działalność w zakresie opieki nad zabytkami kontynuuje Towarzystwo Opieki Nad Zabytkami.

Zamek w Czersku – informacje praktyczne

Zamek czynny jest dla zwiedzających w zależności od miesiąca w określonych godzinach:

• styczeń – luty: 10.00 – 15.00 (poniedziałki nieczynne)
• marzec: 10.00 – 17.00
• kwiecień: 10.00 – 18.00
• maj – sierpień: 10.00 – 20.00
• wrzesień: 10.00 – 18.00
• październik: 10.00 – 17.00
• listopad – grudzień: 10.00-15.00 (poniedziałki nieczynne)

Bilety można kupić w kasie zamku lub online na stronie: www.biletyna.pl

• Normalny – 8 zł (w weekendy 10 zł)
• Ulgowy – 5 zł

Zamek w Czersku – dojazd

Czersk położony jest około 40 kilometrów na południe od centrum Warszawy, blisko skrzyżowania dróg krajowych numer 50 (północna obwodnica aglomeracji warszawskiej) i 79.

Przeczytaj także nasze artykuły o: Zamku Krzyżtopór i zamku w Oporowie.

Drogi Czytelniku! Mamy nadzieję, że znalazłeś tutaj przydatne informacje i że artykuł pomógł Ci zaplanować wyjazd lub zainspirował do ciekawego spędzenia czasu. Możesz wesprzeć nas w dalszej blogowej działalności stawiając nam wirtualną kawę. Dziękujemy za to, że doceniasz naszą pracę.

Na koniec mamy dla Ciebie kilka przydatnych podróżniczych linków i porad.

Polecamy rezerwację noclegów przez wyszukiwarkę Booking.com. To doskonała porównywarka ofert z całego świata. Możesz tu znaleźć obiekty w najlepszych lokalizacjach i najbardziej korzystnych cenach. Wejdź, wyszukaj, porównaj i oszczędzaj.

Jeśli szukasz ciekawych atrakcji turystycznych, lokalnych wycieczek lub chcesz kupić bilety wstępu bez stania w długich kolejkach, koniecznie sprawdź ofertę portalu Get Your Guide. Dzięki niemu odkryjesz nieznane atrakcje, a także oszczędzisz czas i pieniądze.

Naszym ulubionym sposobem podróżowania jest samochód. Daje on nam niezależność i możliwość dotarcia niemal w dowolne miejsce. Dlatego w czasie naszych podróży korzystamy z porównywarki ofert wypożyczalni aut Rentalcars. Możecie w niej znaleźć samochody na całym świecie w najlepszych cenach.